Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Derin S., Yorulmaz O. (Danışman (Yürütücü Gerçek Kişi Olan Projede)), Bora İ. , Akdede B. , Birant K.
Özgün Değer
Bilişsel Yanlılık Değişimleme (BYD), bir dizi uyaranın psikopatoloji ile ilişkili bilişsel yanlılıklar üzerinde bir değişim sağlamak amacı ile kullanıldığı paradigmaları içeren deneysel bir yöntemdir. BYD müdahaleleri kapsamında (1) Bilişsel Yanlılık Değişimlemesi-Dikkat (BYD-D) ve (2) Bilişsel Yanlılık Değişimlemesi Yorumlama (BYD-Y) olmak üzere iki tür deneysel yöntemin daha sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. BYD, diğer pek çok psikopatolojide olduğu gibi Obsesif Kompulsif Bozuklukta (OKB) da etkili bir yaklaşım olarak gündeme gelmektedir. Farklı türdeki yanlılıkların aynı bilgi işleme sürecinden temel aldığı, dolayısıyla bir yanlılıkta meydana gelen değişimin diğer yanlılıklardaki değişimi de etkileyebileceği görüşü (“birleştirilmiş bilişsel yanlılık hipotezi”) son yıllarda pek çok araştırmacının üzerinde fikir birliği sağladığı bir görüş olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu hipotez doğrultusunda, her iki yanlılığa yönelik Birleştirilmiş Bilişsel Yanlılık Değişimi (BBYD) uygulamalarının eşik altı düzeyde sosyal kaygı, genel kaygı, depresyon ve OKB belirtileri gösteren katılımcılardan oluşan örneklemlerde test edildiği çalışmalar gündeme gelmiştir. Bu çalışmalardan elde edilen sonuçlar ise genel anlamda olumludur. Son yıllarda hem BYD-Y hem de BYD-D müdahalelerinin içeriğini oluşturan deneysel görevlere katılımı ve motivasyonu arttırmak amacıyla oyunlaştırma yönteminden yararlanılmaktadır. Bu yöntemin genel olarak ruh sağlığı alanında örneklerini görmek mümkündür ve hastalık belirtilerini hafifletmede bir müdahale formatında etkili olma potansiyeline sahip olduğu belirtilmektedir. Ancak oyunlaştırılmış BYD uygulamasının OKB tanılı bireylerde etkisini test eden bir araştırma henüz bulunmamaktadır. Tüm bu yeni girişimler ve ortaya çıkardığı olumlu etkilerden yola çıkarak çalışmanın amacı, BBYD uygulamasının oyunlaştırılmış formatının OKB belirtilerinin ve depresyonun şiddetini, obsesif inançları, yorumlama yanlılığı ve dikkat yanlılığı düzeylerini ve psikolojik sıkıntı düzeyini azaltmada, uygulamalara katılımı ve motivasyonu arttırmada etkisinin araştırılmasıdır.
Yöntem
Araştırmanın Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi’nde görev yapmakta olan Yetişkin Ruh Sağlığı ve Hastalıkları uzmanı tarafından DSM-5 tanı ölçütlerine göre birincil tanı olarak OKB tanısı almış ve aynı hastanenin psikiyatri polikliniğinde ayaktan tedavi görmekte olan 18 yaş üstü yetişkin katılımcılardan oluşan bir örneklem ile yürütülmesi planlanmaktadır. Katılımcılar, oyunlaştırılmış-BBYD, standart BBYD ve plasebo kontrol grubu olmak üzere 3 gruba eşit sayıda seçkisiz olarak atanacaktır. Veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Formu, Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeği, Yale-Brown Obsesyon Kompulsiyon Derecelendirme Ölçeği, Obsesif İnançlar Anketi-44 ve Kessler Psikolojik Sıkıntı Ölçeği kullanılacaktır. Ayrıca katılımcıların dikkat yanlılıklarını değerlendirmek için göz izleme yöntemi ile standart nokta izleme görevi ve yorumlama yanlılıklarını değerlendirmek için senaryoları tanıma görevi gibi deneysel görevler kullanılarak davranışsal ölçümler de alınacaktır. Veri toplama araçları katılımcılara müdahale öncesinde, müdahale sonrasında ve müdahaleden 3 ay sonra uygulanacaktır.
Yönetim
Birinci iş paketinde, yorumlama yanlılığı değişimi ve dikkat yanlılığı değişimini ölçmek için kullanılacak deneysel görevler ve standart BBYD müdahalesinin hem cep telefonu uygulaması olarak hem de oyunlaştırılmış formatı oluşturulacaktır. İkinci iş paketinde, 90 OKB tanılı bireyin çalışmaya dahil edilmesi hedeflenecektir. Üçüncü iş paketinde, verilerin toplanması ve güvenli çevrimiçi ortamda müdahalenin verilmesi hedeflenecektir. Dördüncü iş paketinde, veri setinin hazırlanması, istatistiksel analizlerinin yapılması ve sonuçların yorumlanması hedeflenmektedir.
Yaygın Etki
Bu çalışma bilindiği kadarıyla hem ulusal hem de uluslararası alanyazında OKB’li bireylerde BBYD uygulamasının etkisini inceleyen ilk çalışma olacaktır. Ayrıca bu çalışma hem ulusal hem de uluslararası alanyazında BBYD uygulamasının oyunlaştırılmış formatının tanılı bireylerde test edilmesi ile de bir ilk olacaktır. Araştırmanın tüm bu yönleriyle alanyazına önemli katkılar sunacağı düşünülmektedir. Tanılı grupla deneysel yöntemler kullanılarak yapılacak bu seçkisiz kontrollü çalışmanın, tedaviyi yarıda bırakma ve nüks oranlarının yüksek olduğu OKB’li bireyler için kanıt temelli, daha etkili bir tedavinin yapılandırılmasına, makul bütçe ile desteklenebilecek niteliğe sahip, katılımı teşvik edici, ulaşılabilir bir uygulamanın ve ruh sağlığı hizmetlerinin geliştirilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.