Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Çakır Ö. (Yürütücü), Seçer B. , Eser D. , Yılmaz samancı A. , Demiröz S.
Afet çalışanlarının travma sonrası büyüme durumları, travma sonrası stres bozukluğu uluslararası literatürde ortaya konulmuştur. Travma sonrası büyüme, bireylerin maruz kaldıkları yüksek düzeyde stres veren yaşam olaylarından sonra çeşitli boyutlarda ortaya çıkan olumlu ruhsal değişimleri içeren süreç olarak ifade edilmektedir (Calhoun ve Tedeschi, 1996). Literatürde, travma sonrası büyüme, kendilik algısında değişim, kişilerarası ilişkilerde değişim ve yaşam felsefesinde değişim olarak üç boyutta gelişme olduğu belirtilmektedir (Tedeschi ve Calhoun, 1996; Kağan, vd., 2012). Kendilik algısında yaşanan değişim, zor bir olayla baş edebilmenin getirdiği kendine güvende artış, o zamana kadar denenmemiş yeni rollerin benimsenmesidir. Kişilerarası ilişkilerde yaşanan değişim, yakınlık duygusunda artma, kendini daha rahat açma ve duygularını paylaşma, daha empatik olma şeklinde karakterize edilebilir. Yaşam felsefesinde yaşanan değişim ise yaşamdaki önceliklerin gözden geçirilerek yeniden belirlenmesi, sıradan, günlük şeylerin değerini anlama, amaçların yeniden gözden geçirilmesi ve ulaşılabilir amaçlar ile ulaşılamayacak amaçlar arasında tercih yapılması, yaşanan tehdit sonrasında varoluşsal deneyimin derinleşmesi şeklinde açıklanmaktadır (Gökmen ve Deniz, 2020: 74).Travma sonrası strese ilişkin çalışmalar bulunmakla birlikte afet çalışanlarının psikolojik iyi oluş ve travma sonrası büyüme durumlarına eğilen çalışmaların yeterince bulunmadığı, aynı zamanda gönüllülerin hedef kitle olarak belirtilen değişkenler açısından ele alan çalışmaların yeterli olmadığı göze çarpmaktadır.Ayrıca yaşanan büyük afetin ardından çok sayıda görevli ve gönüllüye ihtiyacın duyulduğu Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremler sonrası konunun öneminin daha da belirginleştiği düşünülmektedir. İyileştirme ve yeniden inşa aşamasında afetzedelere verilecek hizmet ve desteklerde psiko-sosyal destek profesyonel elemanları, sosyal hizmet uzmanları, sağlık ve eğitim hizmetlerinde görev alan veya gönüllü olan bireylerin çalışma koşulları ve maruz kaldıkları üzüntü, stres, kaygı nedeniyle ruhsal çöküntü, tükenmişlik ya da diğer sorunlarla karşılaşmaları genellikle gözardı edilen ya da yeterince dikkatleri çekmeyen bir konu olarak değerlendirilmektedir. Bu tespitten yola çıkılarak projede değişkenler travma sonrası stres bozukluğu, travma sonrası büyüme ve psikolojik iyi oluş hali ile afet çalışanları olarak ifade edilen görevli ve gönüllülerin afetlerde yardım etme davranışları süreci ve sonrasında yaşadıkları çalışma ve yaşam koşulları, çalışma statüleri, hak ve sorumluluk alanları ve karşılaştıkları sorun alanları olarak belirlenmiştir. Bu konuda elde edilecek bulgularla çalışmalara katkı sağlanması, afetlerde görevli ve gönüllü olarak çalışacak insan gücünün güçlendirilmesi ve yaşadığı sorunların en aza indirilmesi için çözüm önerileri geliştirilerek afetlerde insan kaynakları yönetimi alanına akademik ve uygulamaya dönük öneriler geliştirilmesi planlanmaktadır.
Bu çalışmanın özgün değerini oluşturan unsurlar;
- Afet çalışanları ve afetlerde gönüllülerden oluşan katılımcılardan travma sonrası stres bozukluğu, travma sonrası büyüme ve psikolojik iyi oluş hali değişkenlerinin üçünden eş zamanlı veri toplanması, ilgili literature bu değişkenler ve aralarındaki ilişkiler bağlamında katkı yapılması,
- Yaşanması olası başka afetlere insan kaynağı olarak hazırlık açısından gerekli veri ve bulguların saptanarak öneriler geliştirilmesi,
-Afetlerde görevli ve gönüllü statüleri üzerinden çalışma koşulları, hak ve yükümlülüklerin değerlendirilmesinin sağlanarak ihtiyaçların giderilmesi için idari, kurumsal ve yasal önerilerin geliştirilmesinin amaçlanmasıdır.
Projenin amacı afetlerde görev alan personel ve gönüllülerin,
- psikolojik iyi oluş düzeylerinin,
- travma sonrası stres bozukluğu düzeylerinin
- travma sonrası büyüme düzeylerinin etik kurul izni alınmış olan ölçekler aracılığıyla belirlenmesi,
- çalışma hak ve sorumlulukları açısından karşılaştıkları sorunların belirlenmesi ve elde edilecek veriler doğrultusunda çözüm önerilerinin geliştirilmesidir.
Bu genel amaç çerçevesinde geliştirilen hedefler;
-Afet bölgelerinde hizmet veren/verecek kişilerin iyilik halini koruma, travmatik büyüme ve psikolojik dirençlilik (yılmazlık) düzeylerinin geliştirilmesi amacıyla yapılacak çalışmalara ilgili kurumlara sunulmak üzere eğitim modülleri geliştirilmesi,
-Görevli ve gönüllülerin görev yaparken karşılaştıkları özlük hakları, çalışma koşulları ve yükümlülükleri konularında karşılaştıkları sorunların çözümünde uygulanabilecek mevzuat düzenleme önerileri geliştirilmesi,
-Afet insan kaynakları yönetimi ve afetlerde görev alacak insan gücü planlaması açısından kurumsal politikalara katkı sağlayacak öneriler geliştirilmesidir.
Veri toplama, analiz ve değerlendirme süreçlerinin ardından, belirlenen amaç ve hedeflerin proje ekibinin uzmanlık alanında yer alması açısından proje takvimi içinde gerçekleştirilebileceği düşünülmektedir.