Dış Kaynaklı Proje Süreçleri Yönetim Sistemi
Palas dağlı E. (Yürütücü), Kavili arap S. , Berk İ. , Öztaban P.
“Çevre ve İklim Değişikliği Davalarında Sivil Toplum Örgütlerinin Dava Ehliyetinin Genişletilmesi İçin Hukuki Çözümler” isimli bu proje, sivil toplum örgütlerinin çevre ve iklim değişikliği uyuşmazlıklarında Türk hukuku çerçevesinde mevzuattan ve içtihattan kaynaklanan engellerin tespiti ve kaldırılması için adli yargı, idari yargı ve anayasa yargısı kapsamında bir politika rehberi geliştirmeyi ve mevzuat hükmü önerisi getirmeyi amaçlamaktadır. Proje çıktı ve sonuçları, bütüncül çevre yaklaşımından hareketle, çevresel usuli haklar arasında yer alan katılım ilkesi ve çevresel adalete erişim hakkının gerekleri konusundaki kamu politikaların gelişimine katkı sağlayacaktır. Proje kapsamında, karşılaştırmalı mevzuat ve içtihat analizi (Hedef 1), sivil toplum örgütlerinin farkındalıkları (Hedef 2) ve uluslararası pilot çevre davalarındaki başarı kriterleri analizi ile Türk hukuku bakımından bir politika rehberi ve mevzuat hükmü önerisi (Hedef 4) geliştirilerek, proje çağrısında yer alan 1.1 Sivil Toplumda Yeni Arayışlar ve 1.4 Kamu Sivil Toplum İlişkileri başlıklarına katkı sağlanacaktır.
Bu proje önerisi, ilgili olduğu ulusal ve uluslararası bilimsel çalışmalardan farklı olarak, çevre ve iklim değişikliği davalarında sivil toplum örgütlerinin idari yargı, adli yargı ve anayasa yargısında davacı, katılan ve başvuran sıfatlarının genişletilmesine ilişkin hukuki çözümleri; karşılaştırmalı mevzuat hükmü ve içtihat analizi, sivil toplum örgütü görüşmeleri ve uluslararası pilot çevre davaları incelemesi ile gerçekleştirecektir. Çevre ve iklim değişikliğine ilişkin ulusal idari yargı kararları incelendiğinde sivil toplum örgütlerinin dava ehliyetine ilişkin içtihat birliği bulunmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca sivil toplum örgütlerinin çevre ve iklim değişikliği uyuşmazlıkları ile ilgili adli yargı ve anayasa yargısındaki rolleri konusunda az sayıda içtihat bulunmaktadır. Söz konusu içtihatlar da dava ehliyetini dar yorumlamıştır. Bu proje önerisinde kapsamlı bir şekilde, Türk hukuku bakımından ilk kez, sivil toplum örgütlerinin çevre ve iklim değişikliği uyuşmazlıklarındaki tüm dava türlerinde çevresel adalete erişim haklarının gerekleri ele alınacak ve bir politika rehberi ile mevzuat hükmü önerisi getirilecektir.
Proje çalışması amacına yönelik hedeflerini gerçekleştirmek üzere dört iş paketinden oluşmaktadır. Birinci iş paketinde sivil toplum örgütlerinin çevre uyuşmazlıklarında dava ehliyetine yönelik mevzuattaki boşluklar ve mevzuattan ve içtihattan kaynaklanan engeller tespit edilecek ve seçilen ülke hukukları ve içtihatları ile karşılaştırma yapılarak bir içerik analizi gerçekleştirilecektir. İkinci iş paketinde proje konusunda sivil toplum örgütlerinin farkındalığı ile bilgi kapasitesinin ölçülmesi ve önerilerinin tespiti gerçekleştirilecektir. Böylece doğrudan sivil toplum örgütlerinin görüşlerine ilişkin veriye erişilmiş olacaktır. Üçüncü iş paketinde ise sivil toplum örgütlerinin dahil olduğu uluslararası çevre davaları analiz edilecek olup bu davalar bakımından sivil toplum örgütlerinin etkinliği ve başarı kriterleri ortaya konacaktır. İlk üç iş paketinde sivil toplum örgütlerinin dava ehliyetine yönelik tüm veriler ve kaynaklar toplanarak analiz edilecek olup, dördüncü iş paketinde bu analizler sonucunda Türk hukukunda tüm yargı kolları açısından (idari yargı, medeni yargılama, ceza yargısı ve bireysel başvuru usulü) çevre uyuşmazlıklarında sivil toplum örgütlerinin dava ehliyetine ilişkin politika rehberi ve mevzuat hükmü önerisi geliştirilecektir.
Bu proje çalışmasında iş paketlerinin gerçekleştirilmesinde yöntem olarak; birinci iş paketinde sivil toplum örgütlerinin çevre davalarında idari ve adli yargıda davacı veya “katılan” sıfatına ve bireysel başvuruda başvurucu sıfatına sahip olması konusunda mevzuatın içerik analizi ve Danıştay, Yargıtay, Anayasa Mahkemesi içtihadının içerik analizi ve Avrupa Birliği ile ve seçilen ülkelerle karşılaştırmalı mevzuat analizi yöntemi kullanılacaktır. İkinci iş paketinde sivil toplum kuruluşları ve barolar ile gerçekleştirilecek görüşmeler bakımından yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi uygulanacaktır. Üçüncü iş paketinde ise uluslararası çevre davalarının sivil toplum örgütleri bakımından başarı kriterlerinin belirlenmesine yönelik içtihat analizi yöntemi kullanılacaktır.
Proje çalışmasında yaygın etki bakımından; ULAKBİM veya Uluslararası Alan Endekslerinde taranan dergilerde en az bir araştırma makalesi yayımlanması, oluşturulacak politika rehberi ve mevzuat önerisinin kitapçık olarak olarak yayınlanması, sivil toplum kuruluşlarına ve alanda uzman kişilere proje çıktılarına yönelik bir seminer düzenlenmesi, proje için bir sosyal medya hesabı oluşturularak paylaşımlar gerçekleştirilmesi ve proje konusuna ilişkin konferans düzenlenmesi öngörülmektedir.